|
|
Modernotasuna - Modernotasuneko artea - Modernotasuneko arkitektura - Eraikuntza-elementuak - Eraikin-galeria - Testa |
| Neoklasizismoa |
| Eklektizismoa |
| Abangoardia - XXI. mendea |
| Jarduerak |
Modernotasuna oso une nahasian iritsi zen Europara eta Euskal Herrira. XX. mende hasieran hasi eta 50eko hamarkada arte gertaera politiko eta militar larriek astindu zuten Kontinente zaharra. 1914an Lehen Mundu Gerra piztu zen eta mendebaldeko gizartearen pentsaera eraldatzeaz gain ordu arteko sistema inperialistaren krisialdia ekarri zuen. 1917an Errusiako Iraultza hasi zen, kapitalismoari aurre egin nahirik sistema komunista ezartzeko helburua zuena. Kontinente zaharraEuropa kontinentea aipatzeko ohiko esamoldea. arlo sozialean, politikoan, ekonomikoan krisialdi sakon batean murgildua zegoen eta guztiak Bigarren Mundu Gerran egin zuen eztanda.
Gertaera politikoekin batera, aurrerapen zientifikoek eta teknologikoek gero eta garrantzi handiagoa zeukaten eta pixkanaka horietatik zetozen produktuek (etxe orratzek, automobilek, hegazkinek…) ordu arteko industria eta merkataritza osoa eraldatzea lortu zuten. Garai honetakoak dira, gainera, denbora-pasara zuzendutako lehen hedabideak, hala nola, irratia eta zinema.
Testuinguru honetan agertzen dira artean abangoardiaTradizioarekiko haustura eta berrikuntza aldarrikatzen duten arte-mugimenduei esaten zaie. Abangoardiaren aldeko joera XX. mendearen hasieran garatu zen. historikoak, ordu arteko tradizio artistikoarekin erabateko haustura bilatu eta artea garai modernoan barneratu zutenak.
XX. mende hasierako artea oso une nahasian iritsi zen Europara eta Euskal Herrira. Tentsio sozialak bizi ziren eta artistek gizarte horren gogorkeria adierazteko beharra sentitu zuten. Horretarako, lengoaia eta forma tradizionalak baztertu eta errealitatearen edozein erreferentziari uko egin zioten.
BohemioakArtearekin eta kulturarekin lotura duen pertsona, momentuko konbentzio sozialak ukatzen dituena. deituriko artista haiek ez zioten botereak agindutakoari erantzun, eta hortaz, akademiaren arau eta babesetik kanpo, lanbide bat izateak ziurtatzen zuen diru-sarrera galdu zuten. Baina, aldi berean, espresio-askatasuna irabazi zuten artista haiek.
Artearen esparruan desagertu egin ziren batasun estilistikoak eta arte-mugimendu ugari eta ezberdinak sortu ziren, etenik gabe, zenbaitetan, aldi berean ere gertatzen zirenak. Mugimendu haiek beti aldatzen ari zen gizarte baten eskaerei erantzuten saiatzen ziren, baina batez ere artista bakoitzaren sormen askatasuna adierazten saiatzen zuten. Era horretan, modernotasunaren pean, arte modu berri bat hasi zen garatzen, gizartearen eskakizunak momentuko ikusmoldetik agertu nahi zituena. Eta eklektizismoak ez bezala (eklektizismoak historizismotik abiatu eta iraganera jotzen baitzuen) arte mugimendu berriek etorkizunera begiratzen zuten.
Mende hasiera honetan, Europako beste lurralde batzuetan garatutako kultura- zein arte-esparruko abangoardiako mugimenduak ez zuten eragin handiegirik izan. Berez, Euskal Herrian garai honetan ez zen abangoardiako mugimendurik sortu eta lehen hamarkadetara arte eklektizismoaren ezaugarriekin jarraitu zuten. Dena den, atzerritik etorritako artea, berandu iristen bazen ere, moldatu eta egokitu egiten zen, bertako berezitasunak eta ezaugarriak txertatuz.
Garai honetan euskal arteari eginiko ekarpenik garrantzitsuena lengoaia modernoaren agerpena izan zen. Hasieratik lengoaia honek forma eta funtzioa bateratu nahi izan zituen, material berriak baliatu, eraikinetan beharrezkoa ez zen dekorazioa kendu eta geometria formak erabili. Garaiko gizartearen beharretara moldatzen zen arkitektura-erantzun bezala egituratu zen.
Arte plastikoen alorrean, esaterako, pintura izan zen garapen handiena lortu zuena. Pinturaren gorakada horrekin batera, artista ugari agertu ziren, eta bestalde hainbat ekintza berritzaile gertatu ziren. Edonola ere, euskal artearen inguruan ez zen modernotasun propiorik gauzatu, baina Frantziatik zetozen zenbait ezaugarri berritzaile bereganatu zituen. InpresionismoaXIX. mendeko amaierako estiloa da, Frantziatik etorria batik bat. Korronte eta aldaketa ugari batzen zituen eta sekulako iraultza eragin zuen natura aztertu eta berau objektu artistiko bihurtzeko prozesuan., sinbolismoaXIX. mende bukaerako arte-estiloa. Erromantizismoan zuen oinarria, eta aro industrialeko materialismoaren eta arrazionalismoaren kontra agertu zen. Irudimenari, subjektibotasunari eta zentzumenei eman zien lehentasuna, eta ametsa, sugestioa eta misterioa hartu zituen ihes egiteko bide bezala. eta postinpresionismoaXX. mendeko lehen hamarkadan gauzatu zen. Ezaugarri nagusiak: kolore biziak, antzeman daitezkeen pintzelkadak, lodiera handiko pintura eta benetako bizitzako gaiak erabiltzen jarraitzea. izan ziren, euskal artistek Europara (Parisera zehazki) egindako bidaia ugarien ondorioz, garaiko euskal artea baldintzatuko zuten hiru mugimendurik garrantzitsuenak. Bestalde, eskulturak ez zuen pinturak erdietsi zuen garapena lortu.
XX. mendeko lehen urteetatik, industrializaziotik eta hiri-hazkundeetatik sortu zen gizarte berriaren beharrei erantzuten saiatu ziren arkitektoak. Lehen Mundu Gerraren ondoren, modernotasuna indar betean zen garaian, arkitekto talde baten helburua, Iraultza Industrialaren eta gerra ezberdinen ondoren gizarteak etxe eta hirigintza alorretan zituen premia berriei modu eraginkor, funtzional eta merkean erantzungo zieten formulak sortzea eta bideratzea izan zen.
Garai honetan hiru arkitektura-tendentzia nabarmendu ziren bereziki:
Nahiz eta oro har Euskal Herrian eklektizismoa izan zen XX. mendearen lehen erdian egindako obra gehienen estilo nagusia, lengoaia modernoaren sorrera izan zen aldi honetako ekarpenik garrantzitsuena eta erabakigarriena. Lengoaia berri horren helburua honako hau zen: forma bat baino gehiago lortzea, material berriak erabiltzea, eraikinari dekorazioa kentzea eta forma geometrikoez baliatzea. Aipatu den bezala, modernotasuna une hartako gizartearen premien erantzun arkitektoniko gisa egituratu zen.
Modernotasuneko euskal arkitekturan hiru aldi nabarmendu behar dira:
Aipatutako estilo hauen aurretik bada beste estilo bat XIX. mende amaieran eta XX. mende hasieran garatu zena: modernismoa. Estilo hau XIX. mendearen amaieran eta XX. mendearen hasieran Europan eta Ipar Amerikan garatu zen arte-, arkitektura- eta diseinu-mugimendua izan zen. Herrialdearen arabera izen ezberdinak hartu zituen: Art Nouveau (Frantzian eta Belgikan), Modern Style (Ingalaterran), Secession (Austrian), Jugendstil (Alemanian), Liberty edo Floreale (Italian) eta Modernismoa Espainian.
Euskal Herrian ez zuen apenas eraginik izan baina ezinbestekoa da estilo hau aipatzea, izan ere aurreko estilo historizistekin lehen haustura izan zen.
Dekoraziorako joera izan zen modernismoaren ezaugarri nagusia, eta Euskal Herrian adibide gutxi topatu ditzakegu: Iruñeako Ogasun Ordezkaritza, Erbina etxea (Gasteiz), Campos Eliseos antzokia (Bilbo) eta Donostian elementu modernistaren batzuk hainbat etxebizitzatan, besteak beste. Katalunia izan zen modernismoa modu sakonean garatu zuen lurraldea eta haren barruan, Bartzelona. Logikoa da hori, kontuan hartzen badugu modernismoa industria-burgesiari loturiko estiloa izan zela eta gizarte klase hori askoz garatuago zegoela Bartzelonan estatu espainiarreko beste edozein lurraldetan baino.
Arkitekto garrantzitsu ugari nabarmendu ziren estilo honen barruan, baina denen artean gailendu zena Antoni Gaudi(1852 - 1926) Arkitekto katalana, Art Nouveau edo estilo modernistako arkitekturan gailendu zen. Hainbat obra gauzatu zituen, esaterako, Batlló etxea, Güell parkea edo bukatu gabe utzi zuen Familia Santuaren eliza. katalana izan zen.
Gaudik fantasia handiko lan sortzaileak eta pertsonalak egiten hasi zen, obra modernista petoak eskainiz. Artisauen egiteko moduek garrantzi handia hartu zuten: dekorazio-moldeak eta eraikuntza-prozedurak bideratzeaz gainera (harria zizelkatzeko, forjatuak lantzeko... modu berriak), egitura eta euskarri-sistema guztiz berriak eta trebetasun tekniko handikoak garatu zituen (maketa burutsuez baliatzen zen egitura haiek probatzeko). Garai hartakoak dira Batllo etxea, Guell parkea edo bukatu gabe utzi zuen Familia Santuaren eliza, Bartzelona hirian guztiak.
 |
 |
| Eraikinaren izena | Kikunbera etxea. Bermeo (Bizkaia) |
| Estiloa / Garaia | Modernotasuna, XX. mendea |
| Eraikinaren funtzioa | Arkitektura zibila |
| Deskribapena | Bermeon dagoen etxebizitza hau Fernando Arzadunek egin zuen. Portuaren eta Mundakako errepidearen artean kokatuta dago, malda izugarri batean. Nautiko estiloa sumatzen da, hau da, ontzi baten itxura dauka. Fatxadan, behetik gora, elementu hauek ikus daitezke: behe-sotoa, beheko solairua, solairu nagusia eta azkenik bi pisuko dorrea. Dorre honek garapen horizontala puskatzen du. Etxearen profilak lerro zuzenak eta makurrak batzen ditu. Hainbat elementu erabiltzen dira itsasontziaren itxura azpimarratzeko: masta du dorrean, koloreak, ... |
| Arkitektoa | Fernando Arzadun Ibarraran |
| Argazkiak / Bideoa |
| Eraikinaren izena | Lezako ospitalea. Leza (Araba) |
| Estiloa / Garaia | Modernotasuna, XX. mendea |
| Eraikinaren funtzioa | Arkitektura zibila |
| Deskribapena | Tuberkulosia gaixotasuna sendatzeko eraiki zuten erietxe hau Arabako Leza herrian. Pablo Zabalo arkitektoa izan zen egilea eta eraikin arrazionalista eta modernoa diseinatu zuen. Hormigoiz egina dago. Luzeran ere garapen handia duen eraikina da. Beheko lehen solairuan zerbitzu orokorrak finkatu zituen eta gainerako zerbitzu guztiak solairuetan antolatu zituen. Gela guztiak hegoaldera begira daude, eta terraza independentea dute, horrela gaixoentzat hain garrantzitsua den eguzkia lortzeko. Eraikinak zituen apaingarri bakanak Lucarini-ren hainbat erliebe ziren eta lorategian zeuden. |
| Arkitektoa | Pablo Zabalo Ballarin |
| Argazkiak / Bideoa |
|
| Eraikinaren izena | SACEM. Billabona (Gipuzkoa) |
| Estiloa / Garaia | Modernotasuna, XX. mendea |
| Eraikinaren funtzioa | Arkitektura zibila |
| Deskribapena | Arkitektura industrialari dagokion eraikin hau modernotasunaren eredua da. Luis Astiazaran arkitektoak eraiki zuen 1939. urtean. Hormigoizko eraikin honetan horizontaltasuna eta bolumen geometrikoak nabarmentzen dira. Fatxada nagusian portiko erraldoi bat aurkitzen dugu. Bulegoak gune horretan kokatuta daude. Leiho luze eta zabalek zeharkatzen dituzte alboko eta atzeko fatxadak. |
| Arkitektoa | Luis Astizaran Galarza |
| Argazkiak / Bideoa |
 Bernar |
| Eraikinaren izena | Luis Briñas ikastetxea. Bilbo (Bizkaia) |
| Estiloa / Garaia | Modernotasuna, XX. mendea |
| Eraikinaren funtzioa | Arkitektura zibila |
| Deskribapena | Luis Briñas ikastetxea 1933. urtean inauguratu zen eta gaur egun ikastetxe publikoa izaten jarraitzen du. Euskal Herrian arkitektura arrazionalistaren eredu garrantzitsuenetakoa da eta Pedro Ispizua arkitekto bizkaitarra izan zen egilea. Lau solairutan antolatuta dago eta fatxada nagusian forma desberdinak konbinatzen dira. Erdian dagoen dorrea nabarmentzen da. Atzeko fatxadan, horizontaltasuna eta leihoak dira protagonistak. |
| Arkitektoa | Pedro Ispizua |
| Argazkiak / Bideoa |
|
| Eraikinaren izena | Goya gasolindegia. Gasteiz (Araba) |
| Estiloa / Garaia | Modernotasuna, XX. mendea |
| Eraikinaren funtzioa | Arkitektura zibila |
| Deskribapena | XX. mendean, autoen erabileraren gorakada zela medio, eraikin mota berriak sortu ziren: garajeak, autobus geltokiak, tailerrak eta gasolindegiak, besteak beste. Goya gasolindegia Gasteizen kokatuta dago. Estilo arrazionalistako beste eraikinak bezala, hormigoizkoa da. Geometria, horizontaltasuna, apaingarri eza eta funtzionaltasuna dira bere ezaugarriak. Elementu nabarmenena, hormigoizko markesina handia, fatxada nagusian dago. |
| Arkitektoa | Jose Luis Lopez de Uralde Elorza |
| Argazkiak / Bideoa |
 Miguel Andrade |
| Eraikinaren izena | Klub Nautiko. Donostia (Gipuzkoa) |
| Estiloa / Garaia | Modernotasuna, XX. mendea |
| Eraikinaren funtzioa | Arkitektura zibila |
| Deskribapena | Jose Manuel Aizpurua eta Joaquin Labaien arkitektoek egin zuten eraikin arrazionalista hau. Kontxa Badian kokatuta dago eta itsasontzi baten forma hartzen du Klub Nautikoak. Eraikin xumea eta sinplea da. Hiru solairutan antolatuta dago, mendebaldeko gunean terrazak daude eta ekialdean forma kurbaduna duen fatxada aurkitzen dugu. Argia lortzeko eta eguzkia bilatzeko, leiho zabalek eraikina zulatzen dute. |
| Arkitektoa | Jose Manuel Aizpurua / Joaquin Labaien |
| Argazkiak / Bideoa |
|
| Eraikinaren izena | Gorlizeko ospitalea. Gorliz (Bizkaia) |
| Estiloa / Garaia | Modernotasuna, XX. mendea |
| Eraikinaren funtzioa | Arkitektura zibila |
| Deskribapena | Mario Camiñak eraiki zuen Gorlizeko ospitalea 1912an. Euskal Herrian erabat hormigoiez eraiki zen bigarren eraikina izan zen. Bost pabiloi independentek osatzen dute eraikina. Horien artean ospitalea garrantzitsuena eta handiena da. Eguzkia eta haizea aprobetxatzeko diseinatuta dagoenez, itsasoari begira dago eta tamaina handiko balkoi eta leihoak banatzen dira fatxadan. Sabaia laua da, solarium gisa erabiltzeko. Apaingarri moduan, azulejo ilarak ditu. Koloreei so eginez gero, zuriaren eta urdinaren arteko konbinazioak agertzen dira. |
| Arkitektoa | Mario Camiña |
| Argazkiak / Bideoa |
 Zarateman |
Erantzun ondorengo galderei. Hiru aukeren artean zuzena hautatu behar duzu. Zorte on!
